JJ Lehto, de man die Jos Verstappens F1-debuut mede mogelijk maakte

Het is vandaag (dinsdag) alweer de laatste dag van januari en zodoende is er een oud-Formule 1-coureur jarig. Het betreft geen veelwinnaar of een gewezen kampioen, maar wel iemand die zijn strepen in de autosport ruimschoots heeft verdiend.

De Fin Jyrki Järvilehto, omwille van de uitspraak in het internationale racewereldje beter bekend onder zijn pseudoniem JJ Lehto, ging in de vroege jaren ’90 een veelbelovende carrière op het allerhoogste niveau tegemoet. Met ondermaats materiaal reed Lehto bijzonder sterke races en het zou enkel een kwestie van tijd moeten zijn alvorens hij een race won.

Daar kwam het echter niet van. Lehto raakte betrokken bij een zware crash, wat achteraf bezien het einde van zijn Formule 1-loopbaan inluidde. Niet dat de Fin compleet uit beeld verdween: zeker op Le Mans wordt Lehto nog altijd beschouwd als één van de sterren uit het verleden. Ook heeft hij groot aandeel aan de start van Jos Verstappens trektocht door de koningsklasse. GPToday.net belicht een bijzondere coureur.

Rücksichtslos

Zoals vrijwel ieder jong talent dat droomt van de Formule 1 werkte de jonge Jyrki – want zo heet-ie immers – zijn eerste competitieve rondjes af in een kart. Via nationale en internationale racewinsten en kampioenschappen stroomt hij door naar de Formule Ford, om het complete Scandinavische veld met twee vingers in de neus op te rollen.

Als 22-jarig racemonster is Jyrki amper te verslaan. Zelfs in het zeer competitieve Britse Formule 3-veld jaagt de Finse coureur rücksichtslos naar de kampioenschapstitel. Jyrki scoort op één puntje na het dubbele aantal van wat Damon Hill kan overleggen. Let wel: diezelfde Hill wint acht jaar later de Formule 1-wereldtitel voor Williams.

De Formule 3000 is een logische vervolgstap, maar dat kampioenschap blijkt een wespennest. Bij Pacific Racing kan Jyrki amper zijn ware aard tonen – met slechts drie puntenfinishes in negen wedstrijden moet de Finse twintiger genoegen nemen met een eindklassering in de onzichtbare middenmoot.

Denkbeeldige centen

Dankzij zijn fenomenale Formule 3-seizoen in Groot-Brittannië weten de Formule 1-bazen echter wel beter en zodoende prikken ze door het tegenvallende resultaat van het Formule 3000-jaar heen. Ferrari nodigt Jyrki uit om haar nieuwe racewagen te testen. De 640 van het Italiaanse merk is de eerste racewinnende Formule 1-wagen met een semi-automatische versnellingsbak en Jyrki imponeert de monteurs met zijn sterke technische terugkoppeling omwille van het nieuwe middel.

Een Formule 1-kans kan niet lang uitblijven en dat doet het ook niet: in het najaar van 1989 wordt Bertrand Gachot bij het team Moneytron Onyx de deur gewezen en zodoende beleeft Jyrki zijn entree op het hoogste niveau. Bij Onyx is weinig klaar te spelen: de auto is ondermaats, het team wordt onderhouden door denkbeeldige centen en geplaagd door interne politiek. Desalniettemin houdt Jyrki zich knap staande: hij rijdt bij zijn tweede Formule 1-race, een waterballet op Adelaide, zelfs op de vijfde plaats tot zijn wagen de geest geeft.

Loyaliteit houdt hem aan Onyx gebonden en dat blijkt een slechte raadgever. In 1990 krijgt Jyrki de Zwitser Gregor Foitek naast zich, die lang niet zo snel is als zijn Finse teammaat, maar aanzienlijk meer geld in het laatje brengt. Jyrki moet tandenknarsend toezien hoe nieuwe materialen – áls die al voorhanden zijn – niet naar hem, maar naar Foitek gaan.

Podiumfinish

Als Onyx op de fles gaat, komt Jyrki bij een andere achterhoedeklant terecht. Alhoewel: Scuderia Italia mag misschien als kleinduimpje door het leven gaan, er zit een aantal zeer kundige lieden aan de pitmuur. Gesteund door de rijkunsten van Jyrki belandt het team in het voorjaar van 1991 zowaar op het podium. In de verregende Grand Prix van San Marino toont de Finse coureur andermaal zijn talent en wordt-ie op een fenomenale derde plek geklasseerd, enkel achter de ongenaakbare McLaren-Honda’s van Ayrton Senna en Gerhard Berger.

Dat Jyrki een aardig potje kan sturen staat buiten kijf, maar dat Scuderia Italia niet zijn droombestemming is eveneens. De Italiaanse renstal heeft gewoonweg niet voldoende geld om door te ontwikkelen en de veel te trouwe lobbes Jyrki blijft te lang rondwandelen. Ook in 1992 verdedigt hij de rode kleur van zijn Italiaanse werkgever, maar het team zakt wegens gebrek aan middelen steeds verder weg.

Een verlossing wordt geboden dankzij Peter Sauber. De gewezen langeafstandsteambaas debuteert in 1993 met een eigen team in de Formule 1 en wil dat Jyrki naast Mercedes-pupil Karl Wendlinger plaatsneemt in één van zijn fraaie, zwartgeverfde bolides. Het aantrekken van de snelle Fin blijkt een schot in de roos voor Sauber. Samen met Wendlinger ontwikkelt-ie de Sauber in rap tempo. Bij Saubers debuutrace in Kyalami scoort Jyrki direct punten (vijfde), om later op Imola op een keurige vierde plek over de meet te komen.

Nekbreuk

In de winterpauze van 1993-’94 is Jyrki een begeerd man. Zijn prestaties bij het nieuwe team van Sauber hebben ertoe geleid dat grotere Formule 1-teams naar de Finse coureur omkijken. Eén van die grote teams is Benetton. Het in Groot-Brittannië gevestigde, door Italianen geleide team wil de laatste sprong voorwaarts maken om zodoende van racewinnaar uit te groeien tot titelkandidaat. In de persoon van Michael Schumacher bezet één van de beste coureurs het eerste zitje.

Voor de tweede stoel komt Benetton uit bij Jyrki, die een wens in vervulling ziet gaan. Na zijn sterke seizoen 1993 zal de Fin eindelijk een tweede podiumplaats kunnen scoren, of misschien wel een eerste raceoverwinning. Wie weet, kan de Benetton zelfs meestrijden voor de titel!

In dit alles is zijn de welbekende twee woorden ‘wat’ en ‘als’ van toepassing. Tijdens een testdag op Silverstone, ter voorbereiding op het nieuwe seizoen, gaat Jyrki er snoeihard af. De Fin breekt zijn nek. Het is een godswonder dat Jyrki levend uit de wagen wordt gevist. Teambaas Flavio Briatore en Formule 1-supremo Bernie Ecclestone regelen de beste medische voorzieningen, maar houden hun hart vast wat betreft de gradatie van Jyrki’s verwondingen. Twee nekwervels zijn volledig verbrijzeld.

Verstappen

Benetton moet snel doorschakelen, want het nieuwe Formule 1-seizoen staat voor de deur. Alternatieven zijn er amper: voor aanvang van de nieuwe jaargang heeft de Italiaanse renstal overwogen om haar landgenoot Michele Alboreto in de tweede wagen te plaatsen, maar de zeer ervaren Italiaan is op zijn retour en wordt te langzaam bevonden. Hij heeft inmiddels een racezitje bij Minardi en is dus onder de pannen.

Zodoende komt Briatore uit bij zijn testcoureur, de jonge Nederlander Jos Verstappen. Eigenlijk is Verstappen nog veel te jong om zijn Formule 1-debuut te maken. Goed, hij is ‘al’ 22 jaar oud, maar heeft slechts een handjevol jaren ervaring in de autosport. Bovendien is Benetton een team dat mee wil strijden om de titels, en niet eentje waar een jong talent zich in de luwte kan ontwikkelen. Iedereen zal meekijken hoe Verstappen het er naast Schumacher van af brengt.

Het verhaal is bekend: ondanks goede inzet gaat Verstappen senior kopje onder. Als Jyrki raceklaar wordt geacht mag de Finse coureur weer instappen, maar zijn rentree vindt véél te vroeg plaats. De ooit als wonderkind beschouwde tweede rijder van Benetton kan amper zijn nek draaien als hij alweer achter het stuur van een racewagen plaatsneemt. Dat Jyrki in Canada als zesde over de meet komt is niets meer dan een wonder.

Tweevoudig Le Mans-winnaar

Net zo snel als Jyrki kwam, wordt hij wegbezuinigd. Na een aantal ondermaatse prestaties – wat wil je, met een halve nek – mag Verstappen terugkeren en enkel vanwege Schumachers nazomerse schorsing rijdt Jyrki nog een paar wedstrijden bij Benetton. Zijn Formule 1-loopbaan komt ten einde bij Sauber, dat hem noodgedwongen moet vragen de laatste twee wedstrijden van 1994 te rijden.

Jyrki besluit de Formule 1-deur achter zich dicht te gooien en kijkt verder, naar de sportwagens. Aldaar komt het wonderkind van weleer tot zijn recht. In 1995 wint Jyrki de 24 uur van Le Mans in een McLaren F1 GTR, iets wat hij tien jaar later in een Audi R8 herhaalt. De ALMS-kampioenschapstitel van 2004 wordt opgeleukt met 23 racewinsten door de jaren heen in die klasse.

Jaren later raakt Jyrki betrokken bij een bootongeluk, waarbij een goede vriend van hem overlijdt. De Finse enkelvoudig Formule 1-podiumklant wordt ondervraagd en zelfs naar het gevang gestuurd, waar hij na beroep uit wordt vrijgelaten. De zwaar geschrokken Jyrki duikt jarenlang onder, vrezend voor reacties van het koppensnellende publiek: de eerste berichten zorgen ervoor dat Jyrki in de autosportschrijverij als een krankzinnige moordenaar wordt weggezet, terwijl zijn latere vrijspraak maar mondjesmaat wordt belicht.

Pas in 2015, vijf jaar na het bootongeluk en drie jaar na zijn vrijspraak, laat Jyrki zich weer in het openbaar zien. Tegenwoordig laat hij zich af en toe zien bij de Finse televisie en adviseert hij jonge racetalenten uit het eigen land. Vandaag is Jyrki 57 jaar geworden. Of, zoals men in Finland dan zegt: onnittelut!