Kyalami 1985 – de Formule 1-race die ondanks politieke druk wél doorging

In een rijke geschiedenis met meer dan duizend Grands Prix is het vaker dan eens voorgekomen dat een Formule 1-race in het water viel. Vandaag wordt er niet gereden op het Sochi Autodrom, terwijl de Russische Grand Prix eerder dit jaar nog wel op de planning stond.

Het is een westerse vergeldingsactie voor een dispuut waarover de meningen verschillen en aangezien de FIA een westerse instantie is, houdt zij zich aan de richtlijn. Dat was 37 jaar geleden wel anders. Ondanks de veelbesproken, beschimpte politiek van apartheid, ging de Zuid-Afrikaanse Grand Prix van dat jaar ‘gewoon’ door. Niemand had er zin in en een succes was het allerminst. GPToday.net draait de klok terug naar 1985 en belicht een merkwaardig GP-weekend in Kyalami.

Domino-effect

Medio jaren ’80 genereert de anti-apartheidsbeweging media-aandacht. Jarenlang is de Zuid-Afrikaanse politiek afgedaan als een ver-van-ons-bed-show, een cultureel verschil of simpelweg een oninteressante kwestie. Als de Zuid-Afrikaanse president Botha in de zomer van 1985 op hete kolen een persconferentie belegt, verwacht menigeen dat de afschaffing van apartheid wordt aangekondigd.

Niets is minder waar: Botha trekt de spanbanden juist nog wat steviger aan. Zuid-Afrika komt vrijwel dagelijks in het nieuws wegens het bloederige neerslaan van demonstraties of het executeren van gekleurde opstandelingen. Pardoes steekt er in de buitenwereld een knagende gewetenskwestie op, een plotselinge sociaalmaatschappelijke wake up call – een bepaalde kwestie speelt al jaren, maar zodra de mediavleugels eronder komen of bepaalde personen er een woordje over spreken, draait de sociale houding honderdtachtig graden. Zo ook omtrent apartheid. Een domino-effect volgt.

Op politiek niveau trapt de Franse minister van Sport af. Die roept zijn landgenoten op niet naar Kyalami af te reizen voor de Formula 1-race aldaar, ronde vijftien van het zestien races tellende seizoen. Heel Europa kijkt toe. Britten bakkeleien, Italianen prakkiseren en ook in Nederland gaat de sores niet onopgemerkt voorbij. Meerdere televisiezenders, onder aanvoering van de BBC, struikelen over hun imaginaire maatschappelijke verantwoordelijkheden met betrekking tot het land Zuid-Afrika en, volgens hen, zeer doeltreffende vergeldingsacties jegens de machthebbers. Wel of niet uitzenden? Wel of niet op locatie?

Jij niet, dan ik ook niet – of toch maar wel?

BBC-analist en enkelvoudig wereldkampioen James Hunt weet voldoende. De vleesgeworden rebel laat iedereen die horen wil, weten dat hij geen brood ziet in de Zuid-Afrikaanse Grand Prix noch het verslaan daarvan. Hunt is in die jaren een van de weinigen die zich (ook als het nog niet woke is) inzet voor de anti-apartheidsbeweging.

Onder de Formule 1-teams heerst vooral verwarring, of beter gezegd, wordt er een rookgordijn opgetrokken. ‘Politiek en sport scheiden’ komt als vanouds weer uit de bus, al maakt Ferrari het concreet: de Italiaanse renstal zegt niet naar Zuid-Afrika te gaan als concurrent McLaren ook niet gaat. De Zuid-Afrikaanse overheid probeert te redden wat er te redden valt door alle belasting toegevoegde waarde voor deelnemers aan het raceweekend af te schaffen.

Ayrton Senna, op dat moment een rijzende ster, zegt liever niet te willen – de overheid in Brazilië ontmoedigt hem te gaan, maar heeft vanwege de eigen discutabele mensenrechtenpositie eigenlijk geen poot om op te staan. McLaren-sterren Alain Prost – die het wereldkampioenschap twee weken voor het geplande treffen in Zuid-Afrika veilig stelt – en Niki Lauda tonen eveneens hun bedenking.

Puinhoop

Het recept voor een totale catastrofe ligt klaar en het verbaast dan ook niemand dat de Zuid-Afrikaanse Grand Prix een gigantische puinhoop wordt. Op aanraden van de Franse sportminister hebben de Franse teams Renault en Ligier haar wagens teruggetrokken. Dat betekent dus geen Derek Warwick, Patrick Tambay, Jacques Laffite en Philippe Streiff op de grid in Kyalami.

Of toch wel? Streiff heeft een contract bij Tyrrell getekend voor 1986 en krijgt van Uncle Ken Tyrrell de kans om vast warm te draaien. Zo reist Fransman Streiff wél naar Zuid-Afrika, terwijl Brit Warwick vanwege het decreet van de Franse sportminister gedwongen thuiszit.

Ook nieuwbakken wereldkampioen Prost is een Fransman, maar hij trekt zich niets aan van de politiek in het thuisland. Geroezemoesd wordt dat Prost vanwege zijn nauwe banden met oppositieleider en latere premier Jacques Chirac willens en wetens zijn hakken in het zand zet. Ook de Brazilianen, Senna en Nelson Piquet, reizen ‘gewoon’ naar Kyalami, terwijl er vanuit het Braziliaanse parlement nadrukkelijk wordt verzocht niet te gaan.

FIA-president Jean-Marie Balestre (een Fransman) trekt zich helemaal niets van de oproer aan, roept iets over het niet vermengen van sport en politiek en voert de reis naar het zuidelijke puntje van Afrika hoogstpersoonlijk aan. Zelfs de veelbesproken, controversiële executie van een bekende zwarte dichter verandert niets aan zijn kijk op de zaak.

Stickers

Commerciële keizer Bernie Ecclestone stuurt aan op een annulering – niet zozeer om ethische redenen, maar om de financiële kopzorgen die een trip van tienduizend kilometer met terugtrekkende sponsoren oplevert. Marlboro en Barclay, geldschieters van respectievelijk McLaren en Arrows, hebben namelijk al kenbaar gemaakt zich voor één wedstrijd terug te trekken. Beatrice wenst haar naam niet op de Lola van Carl Haas te zien.

Coureurs struikelen haast over elkaar om zich uit te spreken tegen het regime, terwijl de Zuid-Afrikaanse wedstrijden in voorgaande tientallen jaren nooit ter discussie stonden. Ook in Argentinië en Brazilië – in die tijden toch ook onder een op zijn zachtst gezegd discutabel bewind – werd zonder morren geracet. De televisiezenders kunnen niet achterblijven. Liefst negentien van de 23 zendgerechtigden besluit de Zuid-Afrikaanse Grand Prix niet live, noch in haar volledigheid, op de televisie te brengen.

Prost kaatst de bal als journalisten hem in het nauw zetten. “Waarom zijn jullie hier dan?” Alan Jones (Lola-Beatrice) is er na de kwalificatie op vrijdagmiddag klaar mee. Hij laat op zaterdagochtend weten zich terug te trekken vanwege zware griep. Bijzonder, want op vrijdag mankeerde de Australische wereldkampioen van 1980 nog helemaal niets…

Ballsy moustachios

Dan de race: het wordt een eenvoudige dubbelzege voor Williams, de ballsy moustachios Nigel Mansell en Keke Rosberg rijden als eerste en tweede over de finishlijn. Zij hebben zich van hun meest strijdbare kant laten zien en bewijzen bovendien dat Williams een belangrijke titelkandidaat voor 1986 wordt. Een slopend weekend eindigt voor Prost op tekenende wijze, hij valt stil op de streep, had de race mogelijk kunnen winnen als hij geen motorproblemen had gekregen, valt in de slotfase van de race ver terug en moet het uiteindelijk stellen met een derde plaats.

De Zuid-Afrikaanse Grand Prix van 1985 is niet alleen de laatste race op zaterdag tot de race in Las Vegas van volgend jaar en de laatste race waarin lauwerkransen worden uitgedeeld, maar ook de laatste op Kyalami tot de apartheid wordt afgeschaft. In 1992 en 1993 keert het Formule 1-circus kortstondig terug in het zuidelijke puntje van Afrika, maar die terugkeer is wegens financiële problemen een kort leven beschoren. Tot een terugkeer op de Formule 1-kalender is het, ondanks dat Zuid-Afrika nu een politieke wind in de rug heeft, nog niet gekomen.

NoBullshit

Posts: 4.649

Dat zie je toch bij alle grote sporten waar heel veel geld in omgaat terug. Binnenkort WK voetbal in een land waar honderden uitgebuite arbeidsmigranten zijn overleden tijdens de bouw van de stadions.

Wel jammer dat de oude layout van het legendarische Kyalami is verdwenen alhoewel het nieuwe ba... [Lees verder]

• 3
• 25 sep 2022 - 12:26

Alle 9 comments ▼